Literatura najnowsza

Jerzy Pilch (ur. 1952) zalicza się niewątpliwie do najważniejszych autorów najnowszej literatury polskiej. Mimo to jedynym jego tekstem dostępnym w języku francuskim jest powieść zatytułowana Pod Mocnym Aniołem.

Pilch zadebiutował w 1988 zbiorem opowiadań p.t. Wyznania twórcy pokątnej literatury erotycznej, wydanym w Londynie dzięki legendarnej autorce tekstów piosenek, Agnieszce Osieckiej, która zdołała przemycić przez granicę Pilchowski manuskrypt do Anglii.  Wyróżnione Nagrodą Fundacji im. Kościelskich, dzieło to przyniosło Pilchowi sławę głównie w środowisku literackim.

Pisarz uzyskał następnie szerszą popularność wraz z publikacją Spisu cudzołożnic (1993) i kolejnych znaczących tekstów – Innych rozkoszy (1995), Monologu z lisiej jamy (1996) i Tysiącu spokojnych miast (1997) – które stanowią prawdziwe perły postransformacyjnej literatury polskiej. Powodzenie Pilchowskiej prozy zostało w końcu zwieńczone najbardziej prestiżową nagrodą literacką w Polsce – nagrodą NIKE – którą autor otrzymał w 2001 za Pod Mocnym Aniołem.

Powieść ta jest reprezentatywna dla całego dzieła Jerzego Pilcha : motywy obecne w tym tekście – miłość, alkohol, literatura – przenikają całokształt twórczości poczytnego powieściopisarza.

Bohater Pod Mocnym Aniołem, Jaruś, jest pijakiem nękanym coraz bardziej nieznośnym uzależnieniem alkoholowym. Właściwie odizolowany od reszty społeczeństwa, wiedzie on samotnicze życie odmierzane regularnymi wyjściami do sklepu monopolowego. Juruś pije zresztą nie bez żalu, że trwoni pokaźne kwoty, które mógłby wydać na zakup produktów pierwszej potrzeby takich jak choćby pralka do prania (p. 68).

Od czasu do czasu usiłuje on wyrwać się ze szponów nałogu. W tym celu ucieka się do instytucji o jakże poetyckiej nazwie „oddział deliryków”. Pobyt na tym oddziale staje się okazją do sportretowania kondycji osób niezdolnych poradzić sobie z problemami egzystencjalnymi nie zatapiając swoich obaw w alkoholu. W galerii postaci przedstawionych przez narratora odnajdujemy Królową Kentu, Kolumba Odkrywcę czy Don Juana. Ich losy tyleż samo śmieszą nas, co wzruszają – jesteśmy rozbawieni ich perypetiami i jednocześnie skłonni do współczucia, tak bardzo słodkogorzkie historie tych papierowych stworzeń budzą w nas sprzeczne uczucia.

Pod Mocnym Aniołem jest przede wszystkim dziennikiem osobistych zmagań z alkoholizmem, nałogiem, który jawi się niczym dziedziczny defekt przekazywany w rodzinie bohatera z pokolenia na pokolenie. Pilch opowiada historie swojej postaci, jego życiowych doświadczeń i na pierwszy rzut oka z góry przegranej walki z nałogiem poprzez tematyczna triadę (alkohol, miłość, literatura), która od zawsze inspirowała jego twórczość, proponując przy tym oryginalną konfigurację tych trzech tematów. Alkoholizm, który jawi się początkowo Jurusiowi jako niewinna metoda eskapistyczna przekształca się bowiem stopniowo w niszcząca siłę. Jest on w Pod Mocnym Aniołem czarną dziurą, która z każdym dniem wchłania coraz bardziej bohatera i zapowiada jego nieuchronną zgubę. Jedynie dwa możliwe antidota byłyby w stanie wyrwać go z tej coraz to głębszej przepaści : miłość i literatura. Ale czy okażą się one wystarczająco skuteczne, by wyzwolić go z tego niemalże zakorzenionego w genach nałogu?