Literatura najnowsza

Opublikowana w 1994 roku powieść „Raj” autorstwa Abdulrazaka Gurnaha rozgrywa się we wschodniej Afryce pod koniec XIX wieku, kiedy europejskie mocarstwa kolonialne zaczynały dzielić i zawłaszczać ten kontynent. To historia o Yusufie, dwunastoletnim chłopcu, którego ojciec oddaje zamożnemu kupcowi o imieniu Aziz w ramach spłaty długu. Początkowo Yusuf pracuje w sklepie i ogrodach Aziza, ale wkrótce wyrusza z nim w długie handlowe podróże w głąb afrykańskiego terytorium. Po drodze Yusuf odwiedza wiele różnych miejsc, spotyka rozmaitych ludzi i stopniowo zaczyna rozumieć, jak złożony i często surowy potrafi być świat.

Autor przenosi nas do barwnej, tętniącej życiem Afryki Wschodniej, w której do dziś współistnieją rozmaite kultury, religie i języki — na długo przed tym, jak europejskie mocarstwa podporządkowały sobie ten region. Pokazuje też dawne układy sił: fakt, że część Afrykanów była właścicielami niewolników, oraz rywalizację lokalnych i zagranicznych kupców o kontrolę nad szlakami handlowymi. W wielu aspektach powieść Gurnaha jest dialogiem z „Jądrem ciemności” Josepha Conrada. Podczas gdy Conrad skupia się na Europejczykach widzących Afrykę jako mroczną i tajemniczą krainę, „Raj” oddaje głos afrykańskim bohaterom, ukazując ich marzenia, zmagania i codzienne życie.

Choć powieść Abdulrazaka Gurnaha nie do końca mnie porwała, z ciekawością poznawałem realia życia we wschodniej Afryce tamtych czasów. Było dla mnie zaskoczeniem, że niewolnictwo nie było wyłącznie domeną białych Europejczyków – istniało też w afrykańskich społeczeństwach, splatając się ze starymi systemami handlu. Lektura pozwoliła mi lepiej zrozumieć historię Afryki i przełomowe zmiany, przed jakimi stanęła na początku XX wieku. Już choćby z tego względu cieszę się, że sięgnąłem po tę książkę.